That’s the question. Het boycotten van streamen lijkt wel de nieuwste hype te zijn in de muziekwereld. De ene na de andere artiest besluit zijn muziek niet meer via deze diensten beschikbaar te maken. Is dit een terechte keuze? Of asociale geldklopperij? Daar zijn de meningen over verdeeld.
“I was right about the internet. Tell me a musician who’s got rich off of it.” Prince windt er geen doekjes om: His Purple Highness is een duidelijke tegenstander van streaming en al jaren op zoek naar een eerlijke deal om zijn muziek online kwijt te komen. En hij is niet de enige. Zo wordt hij bijgestaan door artiesten als Taylor Swift, Adele en Neil Young. Niet de minsten dus.
Streaming is ontstaan als tegenreactie op het massaal illegaal downloaden van muziek. De noodzaak voor een nieuw verdienmodel was groot. Het aanbod van streamingdiensten om gratis of voor een klein bedrag te luisteren naar een gigantische collectie aan muziek was een interessant alternatief voor veel downloaders. Voor deze groep was het verschil met hoe ze eerst naar muziek luisterden niet groot, alleen werd het nu nog gemakkelijker én legaal. Win-win dus.
Toch was het slechts een kwestie van tijd voor de eerste protestgeluiden opkwamen. Is streaming echt zo slecht als sommige artiesten ons laten geloven? Laten we het eens vanuit de ethiek bekijken. Hiervoor neem ik drie belangrijke ethische denkrichtingen erbij.
Volgens de plichtethiek is een daad correct als je deze om de juiste redenen hebt gedaan. Dit roept meteen een belangrijke vraag op: zijn artiesten verplicht om hun muziek via streaming aan te bieden? Nou, nee. Het kan hooguit gebeuren dat een platenmaatschappij de artiest hiertoe verplicht, wat dus niet ethisch correct zou zijn, maar in feite is deze keuze volledig vrij. Er moet dan gekeken worden naar de persoonlijke motivatie van artiesten om muziek wel of niet via streaming aan te bieden. Al valt natuurlijk te betwisten in hoeverre deze keuze écht volledig vrij is.
Er bestaan namelijk wel degelijk bepaalde verwachtingen wat betreft het verspreiden van muziek. Door deze niet via streamingdiensten beschikbaar te maken zou het aantal luisteraars wel eens drastisch kunnen afnemen. Wil je graag doorbreken als artiest maar je muziek niet beschikbaar maken via streaming? Veel succes dan. De populariteit van streamingdiensten valt nou eenmaal niet te ontkennen, hoe hard sommigen ook hun best doen.
De gevolgenethiek beoordeelt een actie op basis van het goede en het kwaad dat het oplevert. Is streaming dé vorm van muziekdistributie die het meeste goed en het minste kwaad doet voor alle betrokkenen? Voor de gebruikers ervan staan de voordelen natuurlijk voorop: het is goedkoop en vooral ontzettend makkelijk in gebruik. Bij het kwaad wordt al snel gekeken naar de lage uitbetaling per stream. Maar moeten we niet ook kijken naar het enorme publiek dat artiesten tegenwoordig kunnen bereiken met behulp van streaming?
Dit enorme publiek biedt op zijn beurt namelijk een zee aan mogelijkheden om geld te verdienen op andere manieren dan slechts de verkoop van muziek. Stel dat één van jouw favoriete artiesten streaming had geboycot: kleine kans dat je deze artiest dan ontdekt had, gedeeld had met je vrienden, kaartjes had gekocht om deze artiest live te zien en hier ter plekke geld had neergelegd voor bijvoorbeeld een shirt of cd. En dat is nou precies waar het bij streaming om draait: artiesten profiteren misschien niet op de korte termijn, maar op de lange termijn al te meer.
Ten slotte gaat de deugdenethiek uit van de handelende persoon. Je zou je hierbij kunnen afvragen hoe je tegenwoordig nou een deugdzame artiest kunt zijn. Grof gezegd kan gesteld worden dat hiervoor aan drie voorwaarden moet worden voldaan: je moet kwaliteitsproducten leveren, voldoen aan de behoeften van de fans en voorzien in je eigen inkomen.
Voldoen aan de behoeften van fans hangt in mijn ogen grotendeels samen met de manier waarop artiesten hun muziek met hen delen. Is het eerlijk om van fans te verwachten dat zij nog cd’s kopen terwijl de wereld om ons heen aan het digitaliseren is? In veel laptops is niet eens meer een cd-drive te vinden en een cd in je tablet of smartphone plaatsen lijkt me ook knap lastig.
Artiesten zouden juist open moeten staan voor nieuwe verdienmodellen. Niet ieder model levert een artiest evenveel op, maar er wordt in ieder geval geld verdiend. Hetzelfde kan van illegaal downloaden niet gezegd worden.
En dat mensen terugvallen in oude, illegale gewoonten wanneer artiesten streaming boycotten is iets waar je gerust veel geld op mag inzetten. Bijna iedereen aan wie ik vroeg of ze sneller geneigd zijn een album te kopen wanneer een artiest deze niet via streaming beschikbaar maakt reageerde met “dan download ik het album wel”. Effectieve strategie, hoor.
Betekent dit dat streaming in zijn huidige vorm de perfecte ethische oplossing is? Not so fast. Streaming is een onwijs grote stap in de goede richting ten opzichte van illegaal downloaden en het past perfect binnen de digitale tijdperk waarin we leven. Maar dat betekent niet dat er geen ruimte is voor verbetering. Zo is bijvoorbeeld het huidige uitbetalingssysteem vooral gunstig voor de megasterren die miljoenen keren gestreamd worden, maar niet voor de artiesten die nog moeten doorbreken. Zou een ander systeem niet veel eerlijker zijn?
Wat we vooral níet moeten willen is dat er steeds meer exclusieve dealtjes gesloten gaan worden. Kijk maar naar de situatie rondom mevrouw Swift en Apple Music of de eerder genoemde Prince die zijn – volledig geflopte album – exclusief bij Tidal uitbracht. Wanneer artiesten gaan besluiten hun muziek exclusief bij één bepaalde streamingdienst beschikbaar te maken duurt het waarschijnlijk niet lang voor illegale praktijken weer de boventoon gaan voeren. Er kan immers niet van ons luisteraars verwacht worden dat wij vijf verschillende subscription fees betalen.
Laten we in plaats daarvan liever hopen dat artiesten en streamingdiensten eens proberen samen te werken, in plaats van tegen elkaar op te lopen bieden. Dan zouden er zomaar eens mooie dingen kunnen gebeuren in de toekomst. Of is dat teveel gevraagd? Waarschijnlijk wel.
Ik had vorig jaar, in het klein, onderzocht of de uitbetaling per stream redelijk is in vergelijking met iTunes. In de mainstream muziek en de meeste grote genres is het zeker een goede prijs wanneer je de aantallen relativeerde naar het aantal gebruikers in een land. Natuurlijk waren er ook kleine artiesten die nog steeds veel meer verdienden vanwege albumverkopen op iTunes, maar andersom geldt dit net zo. En wat jullie inderdaad al noemden, dankzij streaming leer je albums ook beter kennen, waardoor je deze weer sneller koopt