Laatst vroeg mijn opa aan mij “Bart, een DJ is eigenlijk toch helemaal geen artiest?”. In eerste instantie een zeer logische vraag. De meeste mensen zullen namelijk zeggen dat een DJ geen artiest is, maar in de disco gewoon plaatjes van andere musici aan elkaar breit met eventueel wat foefjes en trucjes tussendoor. Dit kan ook worden voorzien van woorden en zinnen. Dat is wat een radio-DJ doet en dat is wat wij dagelijks horen op vrijwel iedere radiozender (met uitzondering van de nonstop zenders natuurlijk). Maar hoe zit het dan met Tiësto, Afrojack en Armin van Buuren, die wij op dit moment toch zeker ook DJ noemen?
DJ is een afkorting van diskjockey, en dit woord is weer afgeleid van het Amerikaans-Engelse disc jockey. Zeer letterlijk vertaald is dit een persoon die platen op een draaitafel (of platenspeler) legt. Tot zover heel simpel. Al sinds het eerste Nederlandse radioprogramma in 1919, met ir. Hanso Schotanus à Steringa Idzerda als presentator, is een persoon die de plaatjes aan elkaar praat niet meer weg te denken van de radio. Om daar de term DJ aan te hangen is overigens echt iets van de laatste decennia, want daarvoor heette het gewoon een radiopresentator. Een man of vrouw die de overbrugging tussen twee nummers al pratend verzorgde. Het ene nummer werd afgekondigd, waarna via het verhaaltje het volgende nummer werd aangekondigd met hier en daar wat interessante feitjes over de artiest. Een standaard ‘praatje-plaatje’ manier van presenteren. De radio-DJ was geboren.
Hier blikken we even terug op de vraag die mij gesteld werd. Deze is nu eigenlijk al beantwoord: een DJ is geen artiest, deze praat louter muziek van anderen aan elkaar. Ware het niet dat er tegenwoordig nog een andere betekenis aan het woord DJ is gegeven: producent van elektronische muziek.
Nu zijn we op het punt aanbeland waar de verwarring ontstaat. De term DJ kan dus gehangen worden aan een disco-DJ, die plaatjes aan elkaar mixt, een radio-DJ, die plaatjes af- en aankondigt, en de term kan gehangen worden aan een producent van elektronische muziek. Een krabbelend vingertje of je achterhoofd alom. Wat is nu wijsheid?
Laten we de vraag omdraaien met alle voorgaande informatie in ons brein: is Armin van Buuren een artiest? Vol overtuiging kan ik daar bevestigend op antwoorden, want één van ’s werelds beste DJ’s produceert zijn eigen elektronische geluiden en creëert daar een nummer van. Iets wat artiesten ook doen, alleen bestaan de geluiden bij een band uit een zanger, een bassist, een gitarist en een drummer. Armin van Buuren is dus een artiest. Mooi. Zijn we daar in ieder geval uit.
Combineer je al het bovenstaande om een conclusie te trekken dan missen we nog één puntje: wat is een producer precies en waarom wordt hij DJ genoemd? Dit is vrij simpel te verwoorden. Een producer is iemand die de verantwoordelijkheid heeft voor een opnamesessie. Dat betekent dus dat een producer de planning van de opnames regelt en de eindbeslissing heeft over een productie. Muziek die de producer zelf maakt, wordt producersmuziek genoemd. En hier komt puntje bij paaltje, want een typisch voorbeeld van producersmuziek is het genre Dance. Het genre waar van Buurens subcategorie Trance onder valt. Van Buuren draait tijdens een optreden dus plaatjes die hij zelf gemaakt heeft en maakt hier een mix van. Hij bevindt zich dus constant in een soort twilight zone tussen twee vakgebieden, waarin hij razendsnel schakelt tussen producer (de artiest) en DJ.
We zijn terug in de ruimte waar mijn opa mij de vraag stelde en ik antwoordde “Jawel opa, een DJ als Armin van Buuren is een artiest. Hij draait plaatjes die hij van tevoren zelf gemaakt heeft. Een radio- of disco-DJ normaal gesproken niet.” “Och,” zei mijn opa, “dan heb ik al die jaren veel te denigrerend gedacht over DJ’s. Eigenlijk zijn het dus de componisten van nu. Digitale componisten.” En hij liep met een tevreden gevoel de kamer uit.
