Cultband in Groot-Brittannië, razend populair op het Europese vasteland. John Watts is met zijn Fischer-Z nog altijd onderweg. De Britse band is nog net zo politiek betrokken en nog net zo maatschappijkritisch als begin jaren tachtig, toen de hits elkaar in rap tempo opvolgden. Op 8 oktober verschijnt met Til The Oceans Overflow het dertiende studioalbum van Fischer-Z. Een mooie aanleiding voor een gesprek met de grote roerganger van de band.
Watts zit zo’n 45 jaar in het vak, maar is nog altijd vol energie. Achter de webcam zit een haast kinderlijk enthousiaste muzikant. ‘Heerlijk zo’n nieuw album. Mijn zoon is een tijdje mijn manager geweest en hij leerde mij dat alle albums die ik uitbracht samen een soort muur vormen. En met elk nieuw album komt er een nieuwe baksteen in die muur bij.’
Toch klinkt het album niet per se als het typische Fischer-Z zoals velen het zich zullen inbeelden.
‘Ik hoop ook dat Til The Oceans Overflow echt als een 21e-eeuws album klinkt. Ik bedoel: ik luister zelf ook niet meer naar de muziek waar ik naar luisterde toen ik twintig was. Natuurlijk is het een album van Fischer-Z, maar het moet de sound van nu hebben. Er zitten heel veel keyboards in de plaat, maar die klinken absoluut niet meer zoals de keyboards die we in de jaren tachtig gebruikten.’
Is het niet verleidelijk om in oude, succesvolle gewoonten te blijven hangen?
‘Er zijn een hoop generatiegenoten die veel meer geld hebben verdiend dan ik, met steeds dezelfde soort albums. Mensen vinden dat fijn. Vergelijk het met een lievelingsbroek. Mensen willen graag dat al hun broeken zitten als die ene lievelingsbroek. En ik irriteer de fans van Fischer-Z, want ik maak geen albums die aanvoelen als die goede oude lievelingsbroek.’
Waarom is dat zo belangrijk voor u?
‘Je bent als artiest niet trouw aan jezelf als je niet maakt wat je leuk vindt. Ik heb zoveel obscure dingen uitgebracht waar ik enorm trots op ben. Met Fischer-Z, soloalbums, albums onder de namen The Cry en Watts. Nog zoiets dat mijn zoon ooit zei: ‘wat je ook doet, doe het als Fischer-Z. Dan kunnen mensen het volgen.’ Daar heb ik dan weer niet naar geluisterd. Ik ben als artiest altijd heel moeilijk te volgen geweest.’
Het risico is dat mensen u uit het oog verliezen.
‘Ik zat vanmorgen nog in een café te praten met iemand die ons in 1981 had zien optreden. ‘Heb je sindsdien eigenlijk nog albums gemaakt?’, vroeg hij. ‘Jazeker, een stuk of 22’, antwoordde ik, hahaha.’
Is dat niet zonde?
‘Veel carrières hebben een vast verloop. Een artiest wordt succesvol en daarna gaat het alleen maar bergafwaarts. Toen wij succesvol werden met Fischer-Z verliet ik de tent. Echt op ons absolute hoogtepunt qua populariteit. Met de kennis van nu zou ik die keuze niet nog een keer maken. Dat had het leven van mij en mijn familie een stuk makkelijker gemaakt.’
Het verschil tussen jong en oud wordt volgens mij een veel groter probleem dan het verschil tussen arm en rijk. Waarom zouden jongeren een rijke, oude maatschappij blijven steunen?
Maar toen leek dat de juiste beslissing?
‘Het was gekkenwerk. We maakten drie albums in twee jaar. We traden wekenlang elke dag op, reisden gemiddeld zeshonderd kilometer op een dag. Ik was de bandleider, de songwriter én de producer. Een dag bestond uit interviews, afspraken, tussendoor een kwartier soundchecken, nog meer interviews. En dan snel het podium op, soms zonder iets te eten of met de steak nog tussen mijn kiezen. Dan ben je ’s avonds laat klaar, je praat nog wat na, gaat de kroeg in tot een uurtje of drie. Zo was mijn leven. Ik sliep vier uur per nacht. Op een gegeven moment speelden we in het stadion van Inter Milan voor 85.000 man, een dubbelconcert met Dire Straits. Vlak voor de encore zei ik: ‘deze gaan we nog doen en daarna kap ik ermee.’ Niemand geloofde me, maar ik deed het. Een radicaal en stom besluit, maar in mijn trots hield ik eraan vast.’
En het is achteraf best goed gekomen toch?
‘Ik ben heel blij met waar ik nu ben hoor. Eigenlijk is mijn grootste probleem nu de combinatie van Brexit en COVID. Ik verdien mijn geld met optreden en dus komt er momenteel weinig binnen. We hebben de tour nu al drie keer uit moeten stellen. En misschien moeten we dat dit najaar wéér doen.’
Frustrerend.
‘Het vervelende van de cultuursector is dat er heel veel geld gaat naar dingen als theater, opera. Elitecultuur. Ze kunnen het geld best dus ook best bij de rijke mensen weghalen om alle schade te herstellen. Zeker muziektechnici zijn zwaar de pineut. Neem mijn team. De crew is voor het grootste deel Nederlands. Ik heb een internationale band. Dan is het in deze tijden knap lastig om samen wat voor elkaar te krijgen.’
Het promoten van het nieuwe album kan dan ook nog ingewikkeld worden.
‘Stel dat we volgend jaar weer niet met de volledige band op tournee kunnen, dan ga ik wel wat anders verzinnen. Ergens op een marktplein, in de achterkant van een vrachtwagen of zo. Linksom of rechtsom, de muziek gaat gespeeld worden.’
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Marliese in het verzorgingshuis
Het nieuwe album Til The Ocean Overflows verschijnt precies veertig jaar na het succesvolle Red Skies Over Paradise, het laatste album van Fischer-Z in de originele bezetting. De nieuwe plaat legt een link met veertig jaar geleden. ‘Er is een duidelijke connectie met Red Skies Over Paradise. En niet alleen omdat beide platen over Berlijn gaan. In sommige gevallen komen de karakters van ‘Paradise’ terug op Til The Oceans Overflow.’
Marliese in Oh Compassion en Brian als meest bekende voorbeelden.
‘Marliese is inmiddels 73 jaar en woont in een verzorgingshuis. Brian was op Red Skies Over Paradise dertien. Inmiddels is hij hoofd van de Sociale Dienst. Er wordt een kind bij hem gebracht dat erg op de jonge Brian lijkt. Die jongen denkt dat Brian zijn situatie nooit zou kunnen begrijpen, maar dat kan hij wel. Brian wás die jongen.’
Romance Can Last Forever bezingt de stad Berlijn.
‘Het is een vervolg op Berlin [openingstrack van Red Skies Over Paradise, red.]. De romantiek van Berlijn staat nog altijd overeind. En dat is niet vanzelfsprekend, want er zijn allerlei Europese hoofdsteden die het gevaar lopen een soort pretpark te worden. Rome, Venetië, zelfs Londen: ze zitten allemaal in dezelfde shit. Amsterdam, ook zo eentje. Ik liep daar eens over straat en toen vroegen Chinese toeristen aan mij hoe laat de stad ging sluiten. Echt alsof het een pretpark was. Dat is toch ridicuul?’
Mensen willen graag dat al hun broeken zitten als die ene lievelingsbroek. En ik irriteer de fans van Fischer-Z, want ik maak geen albums die aanvoelen als die goede oude lievelingsbroek.
Hoe zou u de wereld van 1980 en die van nu met elkaar vergelijken?
‘De wereld is absoluut niet verbeterd sinds toen. Zeker niet voor jongeren. Zij moeten ongelimiteerde ambities kunnen hebben. In 1980 hadden jongeren dit en als ze wilden, konden ze deze allemaal waarmaken. Tegenwoordig kun je wel ambities hebben, maar je kunt ze nooit allemaal bereiken. Daar worden jongeren ook toe gedwongen door regeringen. Die blijven maar roepen dat het slechte tijden zijn. ‘Dit kun je allemaal niet doen en daar moet je je maar naar schikken.’ Terwijl het natuurlijk andersom zou moeten zijn.’
Gaat dat gevolgen hebben?
‘De laatste tien jaar heeft de wereldpolitiek zich alleen maar gefocust op oude mensen. Het verschil tussen jong en oud wordt volgens mij een veel groter probleem dan het verschil tussen arm en rijk. Waarom zouden jongeren een rijke, oude maatschappij blijven steunen?’
We zijn er dus bepaald niet op vooruitgegaan sinds 1980?
‘Ik denk echt dat wereld ten tijde van de impasse tussen oost en west veel stabieler was dan nu. Je wist in ieder geval wie wie was en wie wat deed. De wereld van nu is als de meest vreselijke school die je je maar kunt voorstellen. De grootste pestkoppen hebben de macht en blijven de ‘kleintjes’ pesten.’
De Koude Oorlog stond symbool voor een verdeelde wereld, maar is dat eigenlijk niet nog steeds aan de gang?
‘Ik heb altijd gedacht dat een invasie van marsmannetjes het enige middel zou zijn om mensen te verenigen. Maar de pandemie is eigenlijk ook een soort wereldoorlog en nog steeds zijn landen niet in staat om goed samen te werken. Dat is wel tragisch.’
Hoe komt dit wereldbeeld terug op Til The Oceans Overflow?
‘Op het album zijn drie soorten nummers te vinden. Maatschappelijke thema’s, weliswaar door de bril van fictieve karakters, maar wel politiek gekleurd. Er zijn nummers over het klimaat, zoals de titeltrack. En nummers over kunstmatige intelligentie. Dat is zowel iets prachtigs als iets heel gevaarlijks. Ik zie de voordelen van technologie, maar daar zitten risico’s aan, vooral op het gebied van menselijke controle.’
Het nummer Waterside zit daar als een soort oase van rust tussen.
‘Ik schreef dat nummer voor mijn vriendin, de laatste keer dat ik haar van streek maakte. Als dingen misgaan of uitgesproken moeten worden, zoek je daar een vredig plekje voor. Bij het water bijvoorbeeld. En dat bedoel ik niet alleen persoonlijk, maar ook op bredere schaal. Elk conflict, elke oorlog los je op door te praten en compromissen te sluiten. Geweld lost nooit wat op.’
Oorlog en geweld is zeker iets waar we de afgelopen veertig jaar niet vanaf zijn gekomen.
‘De meeste wereldleiders in 1980 hadden de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Zij wisten hoe erg dat was. That’s why they never pushed the buttons. De huidige politici hebben zoiets nog nooit meegemaakt. Zij hebben werkelijk geen idee waar ze over praten. En dat is dus veel gevaarlijker.’
Stel dat we volgend jaar weer niet met de volledige band op tournee kunnen, dan ga ik wel wat anders verzinnen. Ergens op een marktplein, in de achterkant van een vrachtwagen of zo.
Hoe zit het voor u persoonlijk? Hoe heeft u zich ontwikkeld de afgelopen veertig jaar?
Gniffelend: ‘Niet genoeg in ieder geval. Ik maak nog steeds dezelfde fouten als vroeger. Het probleem is: als je op jonge leeftijd succesvol bent, begrijp je niet dat er grenzen zitten aan mogelijkheden. Ik kon alles maken. Niemand zei ooit ‘nee’ tegen John. En ik werd een performer. Te gek, precies waar ik goed in was. Alleen trek je dat in alles door. Ook in relaties, vriendschappen, tegenover naasten. Ik ben echt wel een beetje wijzer geworden. Maar mijn kinderen zijn bijvoorbeeld doorontwikkelde versies van mijzelf. Zij zijn veel wijzer dan ik ben. Ze verweten mij wel eens dat ík de adolescent van het gezin was.’
Fischer-Z is maatschappijkritisch als altijd. Til The Oceans Overflow schept af en toe een vrij pessimistisch wereldbeeld. Maar toch zie ik geen zwaarmoedig persoon tegenover mij.
‘Oh, maar ik ben ongelooflijk enthousiast en positief hoor. Ik geef nooit op en er is altijd hoop. Wat mij het meest irriteert in het leven is dat het eindig is.’ De 66-jarige Watts bonkt drie keer op tafel. ‘Ik klop het af, maar ik houd mezelf graag voor dat ik nog maar twee derde van mijn leven heb gehad. Puur omdat ik zo benieuwd ben naar wat er in de toekomst nog allemaal staat te gebeuren. Zolang mensen mij nog aan willen horen, blijf ik heel veel zingen en heel veel praten. En de rest van de tijd gewoon rustig wat lezen of zo.’
Het nieuwe album Til The Oceans Overflow van Fischer-Z verschijnt 8 oktober.
