Je herkent het vast wel, die ene plaat waarvan je weet hem je hele leven bij je te dragen. Of het album nou net is uitgekomen, of dertig jaar geleden. Bij de redactie van Nieuweplaat is daar zeker ook sprake van. Vandaar onze nieuwe rubriek: Plaat Voor Je Kop, waar verschillende redactieleden je elke maand meenemen in hun favoriete albums en waarom die zo belangrijk voor hen zijn. Deze maand het album van redacteur Tom Welman.
Soms houd ik mezelf bewust voor de gek. Dan doe ik net alsof ik alle albums al ken van een artiest. Vaak zijn dat artiesten die ik erg hoog heb zitten. Eens in de zoveel maanden – als ik het even nodig heb – geef ik dan toe. Dan pak ik alsnog die ene onbeluisterde plaat erbij. Gewoon omdat ik het dan wel even kan gebruiken.
Dat ik dat doe is voornamelijk uit zelfbescherming. Iedere muziekliefhebber heeft het vast wel eens meegemaakt. Je (her)ontdekt een artiest en duikt er met volle overgave in. Binnen een maand ben je diezelfde muziek alweer beu, omdat je besloot per dag vijf albums van diezelfde muzikant te beluisteren. Vandaar mijn rantsoen.
Af en toe kijk ik dan even hoe de ratio album/artiest ervoor staat. “Mag er alsjeblieft nog eentje bij?” vraag ik mezelf dan. “Vooruit, voor deze ene keer dan.“
Aretha Franklin is een van die artiesten die gelukkig voldoende albums heeft om jezelf op die manier voor de gek te houden. Het betreffende album waarbij ik dat een tijd heb volgehouden heet Spirit In The Dark en stamt uit 1970. En het is ergens wel logisch dat een nieuwsgierige luisteraar deze plaat pas later ontdekt. Zowel vóór als ná deze plaat heeft ze namelijk pareltjes afgeleverd met daarop bekendere tracks. Elk ander album uit pakweg de periode 1967 tot en met 1972 verdienen een eigen stuk in deze rubriek wat mij betreft.
Maar waarom juist Spirit In The Dark? Dat is een combinatie van het juiste album op het juiste moment, denk ik. Bij foto’s spreekt men vaak over het ‘vastleggen op de gevoelige plaat’, maar voor mij is de langspeler die gevoelige plaat. Soms zit je een beetje in de put en dan kan je wel een steuntje in de rug gebruiken.
Gelukkig zijn er dan mensen die muziek maken. En gelukkig bestaat er zoiets als muziek die opgenomen wordt. Eerder opgenomen muziek kan zo uit je broekzak getoverd worden en is daarmee los van plaats of tijd geworden. Met een simpele druk op een beeldscherm kan je ontzettend veel albums of playlists tevoorschijn toveren. Een artiest neemt een aantal opeenvolgende noten op, die pakweg vijftig jaar later bij iemand een gevoelige snaar raken. Klanken en woorden waar je je eigen situatie aan kan spiegelen of waar je je juist helemaal in terug kan vinden. Tegelijkertijd kan het jouw situatie relativeren, en laten zien dat je problemen misschien nog niet zo erg zijn. Of het laat je juist zien dat je niet alleen bent. Alleen al omdat de artiest de emoties op plaat heeft vastgelegd, kan dat heel veel betekenen voor een luisteraar.
En dit is alles wat dit album zo speciaal maakt. Het is een album dat troost biedt en je hoop kan geven als je er even doorheen zit. Dit album luisterde ik voor het eerst toen ik me liever even wilde verstoppen om niet meer tevoorschijn te komen.
Nu kan er geen groter verschil zijn tussen het leven van Aretha Franklin en dat van mij zelf. Ten tijde van de opnamen van dit album had Franklin al menige lastige privékwesties achter de rug, waaronder een vervelende echtscheiding. Een positie waarin ik gelukkig niet sta. Maar ik sta wél in de positie om Franklin en dit album in de spotlight te zetten. Niet voor niks schittert er een grote foto van de zangeres boven mijn platenkast.
Dat ik, of wie dan ook, niet hetzelfde levensverhaal heeft als Franklin maakt niet uit. De woorden die zij met haar stem heeft gevangen zijn aangrijpend en onmiskenbaar eerlijk. Ze brengt ze bovendien met een overgave die tot op heden onovertroffen is. Niemand op aarde heeft wat mij betreft een instrument zoals zij die bezit: haar stem.
En die knalt er prachtig uit op opener Don’t Play That Song. Ze bouwt rustig op in de eerste halve minuut om je dan onmiddellijk om de oren te slaan met de vocale kracht die ze in haar mars heeft. Die emotie en kracht zet ze door op de rest van het album door iets vaker richting de blues te grijpen dan ze normaal doet. Dat genre leent zich naast soul natuurlijk perfect om je emoties in te verwoorden.
Honest I Do en de titeltrack zijn daar mooie voorbeelden van. Als luisteraar word je ondergedompeld in een heet stoombad. Al lijkt dat bad af en toe meer op een moeras en moet je de muggen wegslaan terwijl je uitkijkt voor alligators. De nummers stomen namelijk en zijn dan ook opgenomen in Florida. Dat hoor je terug: een rauwe sound zonder poespas en hoorbaar ongekende geestdrift.
Een track die zich wat mij betreft kan meten aan het beste werk in het oeuvre van Franklin volgt als vierde nummer op het album. You And Me is een simpele, slome ode aan de liefde. Gezien de gospel-aard van de song kan het ook als een ode aan God worden gezien. Nu ben ik zo seculier als maar kan. Maar als ik op mijn luie stoel zit in de woonkamer terwijl dit nummer opstaat, wend ik mijn blik wel eens over mijn schouder en daar zie ik die grote foto van Franklin boven mijn platenkast. De foto steekt fel af tussen de donkerdere foto’s van andere artiesten. Als het licht van een ware engel schijnt ze mijn kant op.
Dit is een album dat ik dicht bij mijn hart draag en om die reden ook bewaar voor die keren dat ik echt even wil zitten en muziek wil luisteren. Sowieso is dat een moment dat ik iedereen kan aanraden: zitten, geen apparaten in de buurt, maar gewoon een album luisteren en wegmijmeren. Let op niks anders, behalve op de emoties die de muziek bij je kan oproepen. En waarom niet meteen beginnen met iets van Aretha Franklin? Spirit In The Dark is een ware parel binnen de popmuziek waar je écht even een moment voor moet pakken. Dat verdient deze plaat en dat verdien jij als luisteraar ook.
