Rotterdam is deze week het toneel van het Eurovisie Songfestival. Dat betekent dat Nederland de laatste editie van het liedjesfestijn heeft gewonnen, iets dat een jaar of tien geleden nog schier onmogelijk leek. Van jaar na jaar dramatische inzendingen werd de switch gemaakt naar topartiesten met hun eigen topliedjes. En met succes.
Glennis Grace, Treble, Edsilia Rombley, Hind en De Toppers. Vijf jaar op een rij had Nederland (2005-2009) de halve finales van het Eurovisie Songfestival niet overleefd. Een dramatische reeks. Dat moest anders. En dus werd er besloten om eens artiesten te kiezen bij een op maat gemaakt liedje. Een gepatenteerde liedjesschrijver werd van stal gehaald: Vader Abraham.
Kijkend naar de tracks waarmee Nederland in de prehistorie van het Eurovisie Songfestival de titel greep – Net Als Toen, ’N Beetje, De Troubadour en Ding-a-dong – was dat misschien geen hele gekke keuze. Maar van de toen 75-jarige en wat oubollig Pierre Kartner kon je niet verwachten dat hij in het moderne tijdperk nog een hit met internationale allure zou kunnen schrijven. Dat zag iedereen. Iedereen behalve de TROS. Ik Ben Verliefd (Sha-La-Lie) is het tenenkrommende resultaat, dat tijdens de nationale liedjeswedstrijd van 2010 maar liefst in vijf verschillende versies wordt opgevoerd. Wie de intensieve, vermoeiende en soms zware avond overleeft, wordt getrakteerd op een legendarisch toetje ongemakkelijke Nederlandse televisie.
Touwtrekwedstrijd
Na stemmen van de jury en het publiek staan Sieneke en Loekzz samen aan kop. En dus moet Vader Abraham van stal worden gehaald om de winnaar aan te wijzen. Iets waar hij duidelijk geen trek in heeft. Toch sommeert presentatrice Yolanthe Cabau van Kasbergen hem het podium op te komen. Het wordt een touwtrekwedstrijd van een paar minuten. Cabau van Kasbergen wil dat hij kiest tussen ‘zes hele sexy dames’ of ‘een fantastische meid’, terwijl Kartner het laat overkomen als zijn Sophie’s Choice. ‘Kop of munt. Ik kan het niet doen. Ik vind ze beiden top.’ Dit totdat Cabau van Kasbergen besluit dat ze dan meer beter terug kunnen gaan naar de jury voor nieuw topoverleg. Dan ineens gooit Kartner het hoge woord eruit. ‘Nou dan Sieneke.’ En met een wegwerpgebaar verdwijnt hij in no-time van het podium.
Sieneke mag naar Oslo. Maar de act die ‘top’ werd gewaand, komt daar niet verder dan een veertiende plaats in de halve finales. Het jaar erop verloopt het nog dramatischer als de 3JS het Nederlandse publiek hun liedje laten kiezen en in Düsseldorf als allerlaatste eindigen. De TROS trekt aan een dood paard en komt met een nieuwe opzet voor het Nationaal Songfestival, waarbij er een soort knock-outsysteem wordt gemaakt alsof het het WK voetbal betreft. Joan Franka mag naar Baku, maar komt ook niet in de buurt van de finale. Acht troosteloze deelnames op een rij. En dan wordt Nederland op 12 oktober 2012 wakker met een Facebookbericht.
Artiest met het hoogste woord
Anouk presenteert zichzelf als de nieuwe Nederlandse deelnemer voor het Songfestival in Malmö. Geen voorrondes, nationale wedstrijd of liedjeskeuze door het publiek. Gewoon een Nederlandse topartiest die het geheel op haar manier doet. Ze kan met haar performance on stage Europa mooi laten zien waarom ze al jaren tot de vaderlandse top behoort. Toch is niet iedereen meteen enthousiast over haar liedje Birds. De ballad vormt nogal een groot contrast met de stevige rocksongs die haar tot een ster hadden gemaakt. Juist om die reden besluit Anouk mee te doen. ‘Ik wilde al een jaar of zes meedoen aan het Songfestival maar het kwam steeds niet uit qua tijd en agenda’, vertelt ze. ‘Ik had ook steeds niet het liedje waarvan ik dacht: Daar ga ik het mee doen en dat had ik bij Birds wel. Puur omdat het iets anders was.’
‘Anouk heeft het begrepen’, zegt een trotse Cornald Maas, die deel uitmaakt van de Nederlandse Songfestival-commissie. ‘Als Nederland dit jaar de finale niet haalt, dan zou voor eeuwig bewezen zijn dat kwaliteit niet aanslaat op het Eurovisie Songfestival. Dit is er op of eronder. Voorheen gaven de bookmakers Nederland geen schijn van kans. Maar nu staat Nederland in de top tien. En de bookmakers zitten er bijna nooit naast.’
Tijdens de repetities in Malmö blijkt de zangeres met het nummer in de smaak te vallen, waardoor het liedje een stuk populairder wordt. Toch blijft het tijdens de halve eindstrijd lang spannend. Want ook al zet ze een prima optreden neer, ze wordt tijdens de bekendmaking van de artiesten die door zijn naar de grote finale pas als laatste genoemd. Een zenuwslopend moment maar tegelijk ook historisch, want dit is Nederland sinds 2004 niet meer gelukt. Uiteindelijk strandt Anouk met Birds op de negende plaats tijdens de grand finale.
De kentering is ingezet. Door Anouks deelname wordt het liedjesfestijn in Nederland ineens weer hip. Het Nationaal Songfestival wordt definitief in de ban gedaan en goede Nederlandse artiesten worden aangewezen. Zo wordt na maanden van speculaties in november 2013 bekend dat Ilse DeLange en Waylon als The Common Linnets mogen proberen om de zege binnen te halen. Een opvallende keuze, aangezien DeLange daarvoor nooit iets met het festival had. ‘Voor mij heeft het echt wat veranderd dat Anouk vorig jaar heeft mee gedaan’, vertelt de zangeres. ‘Doordat zij met haar imago en een totaal andere kant van het spectrum daar ging staan, heeft zij voor mij de deur opengezet, daar ben ik heel eerlijk in.’
Kalme bestorming
Met het rustige Calm After The Storm besluiten The Common Linnets de gok te wagen. Opvallend is dat, net als bij Anouks liedje, de reacties op Calm After The Storm in eerste instantie niet echt positief zijn. Zowel Waylon als DeLange geloven beiden in de kracht en de puurheid van het liedje en gaan, ondanks weinig steun vanuit eigen land, opgetogen de strijd in Denemarken aan. Door middel van het juiste team en de combinatie van mooi licht, de juiste setting, een goede performance en perfect camerawerk groeit Calm After The Storm tijdens de repetities uit tot één van de favorieten bij de bookmakers. Het behalen van de eindstrijd blijkt een makkie en uiteindelijk worden The Common Linnets, tot ieders verbazing, tweede tijdens de grote finale van 2014. Door dit succes gaan er internationaal gezien een hoop deuren voor het duo open, iets waar Ilse DeLange als soloartiest al jaren van droomde.
Toch blijkt niet elke deelname op deze wijze direct een garantie voor succes. Trijntje Oosterhuis is de volgende artiest die anders naar het Songfestival is gaan kijken door de deelname van Anouk. De twee hebben al een paar jaar een goed contact, omdat ze een paar keer hadden samengewerkt. Oosterhuis ziet een deelname wel zitten, als haar collega zo enthousiast is over het avontuur dat ze in 2013 had meegemaakt. Dus vraagt ze of Anouk een geschikt liedje heeft om mee te doen. Dat wordt Walk Along, een catchy song waarvan Anouk later aangeeft het vast zelf te hebben uitgebracht als Oosterhuis er niet mee aan de haal was gegaan.
Jurk tot op d’r clit
Hoewel de reacties op het liedje overwegend positief zijn, krijgt Oosterhuis in Wenen te maken met een hoop negatieve media-aandacht, omdat ze tijdens een van de repetities een nogal opvallende jurk heeft aangetrokken. ‘Als je met een jurk komt die tot aan je clit komt, met een soort uitsnede tot aan je schaambot, dan moet je niet verbaasd staan te kijken dat daar wat opmerkingen over komen’, is Anouks reactie. De switch naar een andere outfit en een rouwlapje voor haar ogen dat Oosterhuis na enkele seconden van zich aftrekt, zet de deelname van 2015 ook niet in een beter daglicht en uiteindelijk komt Walk Along niet door de halve finale heen.
De volgende die het wil proberen is Douwe Bob. Opgetogen reist hij met Slow Down af naar Stockholm. In de halve eindstrijd wordt hij nog vijfde, maar tijdens de finale eindigt Slow Down op een teleurstellende elfde plaats. ‘Ik ging naar het Songfestival met een missie: winnen! Als je dan uiteindelijk niet die eerste plek pakt, komt dat hard aan. Ik ben gaan slapen met een traan’, aldus Bob.
In 2017 worden de zusjes Lisa, Amy en Shelley als OG3NE de gelukkigen om ons land te vertegenwoordigen. Ze doen mee met Lights and Shadows, een persoonlijk liedje dat de zusjes opdragen aan hun zieke moeder die een half jaar na hun deelname overlijdt aan zeldzame vorm van botkanker. OG3NE behaalt probleemloos de finale. Daar eindigt Lights and Shadows, net als Douwe Bob het jaar daarvoor, op een teleurstellende elfde plaats. ‘We waren daar behoorlijk pissed over’, laat het trio later weten. ‘Voor interviews op camera hebben we na afloop nog even leuk gedaan, maar terug in ons hotel ging er een knopje om en was het janken’.
Waylon heeft in 2018 zijn zinnen gezet op een mooie plek tijdens het Songfestival in Lissabon. Dit keer doet hij het solo. Met het countryrockende Outlaw in ‘em scoort de zanger in eigen land al geen grote hit en ook tijdens de finale weet hij geen hoge ogen te gooien. Outlaw in ‘em bereikt slechts de achttiende plaats in de lijst die uit zesentwintig deelnemende landen bestaat. Waylon wordt tijdens de repetities al meerdere malen door de buitenlandse pers afgemaakt; iets dat zeker meespeelt in de keuze van de miljoenen kijkers. De zanger neemt zijn verlies niet al te positief. ‘Achttiende was niet waar we voor gingen en ik vind dat we die plek niet verdienen. Een paar jaar geleden won een vrouw met baard, nu een dame die een kip nadoet.’
Volharden in de formule
Kippenwinnaars of niet: Nederland blijft volharden met de ingeslagen weg van serieuze artiesten op jacht naar de eerste titel sinds 1975. Al is de bekendheid van de kandidaat voor 2019 een stuk minder dan die van de voorbije jaren. Duncan Laurence is een jong talent, dat een paar jaar daarvoor had meegedaan aan The Voice of Holland. Vanuit dat programma had hij een goede band opgebouwd met zijn coach Ilse DeLange, die Laurence had voorgedragen als geschikte kandidaat voor het Songfestival.
Dat leidt tot de nodige kritiek. Sommige media en critici vragen ze af waarom zo’n onbekend iemand als Duncan Laurence (die dan nog geen enkele plaat heeft uitgebracht) in hemelsnaam wordt voorgedragen om Nederland te vertegenwoordigen. Ondanks die nare berichten blijft dat zanger gefocust en stuurt hij zichzelf met het eigen geschreven Arcade naar Tel Aviv.
Ballengate
Al tijdens de eerste repetitie van Laurence ontstaat meteen een hype, de zogenaamde ‘ballengate’. De media in Tel Aviv focussen niet op zijn stem, kleding of piano, maar aan op een bal die bij hem op het podium hangt. De lichtbron, die nog het meest wegheeft van een IKEA-gloeilamp, trekt nogal de aandacht. ‘Wat moet dat ding daar?’, vraagt de aanwezige pers zich af.
Een Israëlische crew heeft het ding speciaal laten invliegen, maar daarmee letterlijk de bal misgeslagen. ‘Wat we zagen was behoorlijk ver van wat we hadden bedacht’, vertelt Ilse DeLange, die medeverantwoordelijk is voor de act. ‘We dachten: Dit is een witte bal aan een draadje’ en dat is niet wat we bedoelen. Het moest een lichtbron zijn die de hoop verbeeldt, waar Duncan over zingt in het donkere liedje.’ Er wordt een nieuwe bal besteld, die vliegensvlug naar Israël wordt gestuurd. Er volgt een oefening met de bal op een doosje voor Laurence op de piano, aan een bewegende draad vanuit het plafond.
Intussen daalt ‘de grote favoriet’ Arcade bij de bookmakers. Het blijft spannend tot het moment dat Laurence moet optreden voor de vakjury. Zal de bal wel op het juiste moment naar beneden komen? Zullen de camerastandpunten goed zijn en alle lichtjes het doen? De opluchting is groot als het gevreesde optreden vlekkeloos verloopt. Enkele dagen later tijdens de tweede halve finale weet Laurence dan ook genoeg punten te verzamelen voor een plek in de eindronde.
De misser van Madonna
Tijdens de grote finale wordt er opnieuw een vlekkeloos optreden van Arcade neergezet. Nadat alle deelnemende landen hun klusje hebben geklaard, volgt de bekende pauze-act. Speciaal voor deze avond is niemand minder dan Madonna over gevlogen. Haar optreden moet een van de hoogtepunten van de show worden, maar het loopt uit op een ramp. De Queen of Pop klinkt bepaald niet zuiver en besluit in het tweede liedje van haar medley gebruik te maken van autotune. Maar daarmee klinkt de zangeres niet heel veel beter. In vergelijking met haar optreden had elke deelnemer de titel verdiend, maar er kon er maar een de beste zijn.
De puntentelling volgt direct na de ramp die Madonna heeft veroorzaakt. Na het geven van de jurypunten staat Laurence op de derde plaats achter Zweden en Noord-Macedonië. Nederland heeft zes keer de maximale twaalf punten gekregen van de vakjury’s. De stemmen van het publiek bezorgen hem uiteindelijk de overwinning. Als laatste krijgt Zweden te horen hoeveel punten het ontvangt van het publiek. Dat blijken er uiteindelijk veel minder dan Nederland en zanger John Lundvik, wiens beteuterde blik nog altijd op het netvlies van velen gebrand staat, zakt met zijn liedje Too Late For Love weg naar de vijfde plaats. Nederland is blij en trots op een uitzinnige Duncan Laurence: ‘Ik voelde me weer precies als die regel uit het liedje: A small town boy in a big arcade.’
Met het winnen van het Songfestival heeft Nederland de uitspraak ‘de aanhouder wint’ dubbel en dwars kunnen onderstrepen. Een evenement waar jaren geleden nog zo lacherig over werd gedaan, hebben we uiteindelijk toch maar mooi naar ons kleine kikkerlandje toegehaald. ‘We hebben verdorie gewonnen met iets dat tegendraads was! Ik geloof in contrasten. Als je het mij vraagt moeten we ons daar aan vasthouden’, aldus Ilse DeLange.
Cornald Maas kan zich daar alleen maar positief op aansluiten: ‘In de jaren dat het niet goed ging met het Songfestival kleeft dat aan je als een soort besmet imago. Toen De Toppers in 2009 hadden meegedaan zei de toenmalige NOS-directeur tegen me: Man, in Godsnaam, hou er mee op! Laat het gaan! En ik dacht alleen maar: het kan wel! Hoe moeilijk het ook is om uit te leggen. Wat dat betreft heb ik toch mijn gelijk gekregen.’
Door Stef Ketelaar en Kasper Hermans
Lees ook onze andere Songfestival-artikelen:
