Eind 2022 kondigde een van de meest toonaangevende muzikanten uit de progressieve rock de komst van een nieuw album aan. Sindsdien verscheen er bij elke volle maan een nieuwe track van i/o van Peter Gabriel, want over die muzikale grootmeester hebben we het. Deze week was het de beurt aan de twaalfde en laatste release van i/o, waarmee elk lied op de plaat als single uitgebracht is. Gabriel treedt hiermee in de voetsporen van onder andere The Beatles (A Hard Day’s Night en Help!), David Bowie (Station To Station) en Fleetwood Mac (Rumours) die ook albums uitbrachten waarvan alle liedjes op single verschenen.
Uniek is wel dat i/o bestaat uit twee versies van dezelfde plaat: De Bright-Side Mix geproduceerd door Mark ’Spike’ Stent (die eerder werkte met onder andere U2, Depeche Mode, Ed Sheeran en Coldplay) en de Dark-Side Mix geproduceerd door Tchad Blake (die onder andere gewerkt heeft met Arctic Monkeys, Crowded House, Elvis Costello en Pearl Jam). Geen kleine namen en dus liggen de verwachtingen hoog. Zeker ook, omdat i/o het eerste volledig nieuwe album van Gabriel in tweeëntwintig jaar.
Eerste single van het album draagt de mysterieuze titel Panopticom en gaat over het ontwikkelen van een oneindig uit te breiden databol. Een bol die als doel heeft “de wereld de mogelijkheid te geven zichzelf beter te aanschouwen en beter te begrijpen wat er werkelijk aan de hand is”, aldus Gabriel. Het lied klinkt vertrouwd, zoals we dat kennen van Peter Gabriel uit de jaren tachtig inclusief het kenmerkende droge drumgeluid uit die tijd. The Court is een lied over de balans tussen de noodzaak van een juridisch systeem en het misbruik van macht dat daarin plaatsvindt. Gabriel toont zich nog steeds de maatschappelijk betrokken en maatschappijkritische persoon die hij altijd al was.
Playing For Time is het absolute hoogtepunt van de plaat en misschien wel van Gabriels solo-carrière. Meer dan tien jaar heeft hij eraan gewerkt en een vroege versie van dit lied was reeds te horen als openingsnummer van zijn Back to Front Tour (2012 tot 2014). Playing For Time is een filosofische verkenning van de vraag of tijd ons gevangen houdt of ons kan bevrijden. Jean-Paul Sartre schreef er een aardige boekenkast met romans, novellen en toneelstukken mee vol. Gabriel heeft er slechts zes prachtige minuten voor nodig. Titeltrack i/o is een verwijzing naar de input en output aansluitingen die op veel geluidsapparatuur te vinden is. Gabriel projecteert dit gegeven in het lied i/o op de mens dingen door zich af te vragen wat we in onszelf stoppen en er weer uit halen, zowel fysiek als mentaal.
Hoewel i/o best mooie momenten en liedjes herbergt, is er ook het nodige ongemak. De teksten van Gabriel leggen gewicht in de schaal en voelen urgent, maar voelen tevens prekerig en dwingend. Alsof je je moet verexcuseren bij de maker als je de plaat eerder stopt of her en der een nummer skipt. Knap en zwaarmoedig tegelijk. En dat is een vreemde combinatie. Allengs worden de tracks ook langer en langer, tot ze bijna de acht minuten aantikken en je eigenlijk geen idee meer hebt naar welk lied je aan het luisteren bent. Dat is enerzijds het gevolg van de lengte van de tracks, waardoor – hoe dwingend Gabriel ook mag zijn – de aandacht toch verslapt. Anderzijds komt dit door de eentonigheid van de twaalf liedjes die zo goed als allemaal in eenzelfde bedompte, drukkende sfeer en tempo worden gespeeld. En dan moet de Dark-Side Mix nog komen, want alles hierboven is gebaseerd op de Bright-Side Mix.
Na twee maal 68 minuten geluisterd te hebben, is even tijd nodig om op te warmen. Deze dubbel-lp voelt namelijk als een eindeloze regenbui die maar niet lijkt te stoppen. Net wanneer je denkt dat het misschien opklaart, komt er weer een stortbui van intensiteit. Gabriel ‘verzuipt’ de luisteraar in een eindeloze stroom reflectie en introspectie. Zelf geeft hij aan al sinds 1995 te werken aan i/o. Wellicht is het niet verstandig om alles wat je in bijna dertig jaar tijd denkt en overpeinst, tot krap zeventig minuten te comprimeren. i/o is bedoeld voor mensen met een waterdichte muzieksmaak en/of pluviofielen. Voor degenen die verlangen naar een beetje muzikale zonneschijn, kan i/o aanvoelen als een hele lange, natte, druilerige herfst.
i/o van Peter Gabriel verschijnt vrijdag 1 december
