Componeer een stuk rond het zonnestelsel. Die opdracht gaf Muziekgebouw Eindhoven in 2011 aan componist Nico Muhly. Samen met vrienden Sufjan Stevens, diens drummer James McAlister en The National-gitarist Bryce Dessner ging Muhly de uitdaging aan. Een succesvolle tour volgde. Zes jaar later is Planetarium ook eindelijk op plaat te beluisteren.
Het lijkt een bijzonder ambitieus project: klassieke muziek, rock en elektronica tot een muzikaal geheel vermengen. De energieke indierock van The National, de verstilde folk van Sufjan Stevens en de klassieke muziek van Muhly lijken in eerste instantie niet uit hetzelfde universum te komen. De vier hebben elkaar toch weten te vinden en dat resulteert in een behoorlijk lijvig werk. Met zeventien nummers en een speelduur van 75 minuten is een gebrek aan inspiratie in ieder geval niet aan de orde.
Daarmee is direct ook de belangrijkste valkuil van Planetarium genoemd. Het viertal bezit samen zoveel creativiteit, dat het album er soms van overloopt. Het is alsof elk idee per se een plek op het album moest krijgen en dat is nooit een goed uitgangspunt. Zo kan het gebeuren dat de vijftien minuten van Earth tegelijk een paar van de meest interessante als een paar van de minst interessante gedeeltes van het album bevatten. De muziek zweeft met regelmaat van hot naar her. Ergens wel toepasselijk voor een album over de ruimte, maar toch was een portie ‘kill your darlings’ geen overbodige luxe geweest.
Als initiatiefnemer krijgt Muhly regelmatig de ruimte om zijn rol als componist uit te dragen. Met de hoofdrol voor trombone en viool, bevat vooral het middenstuk enkele mooie orkestrale gedeeltes. Bij het horen van onder meer openingstrack Neptune en Mars komt onmiddellijk de associatie boven met The Planets, de beroemde suite die de Britse componist Gustav Holst een eeuw geleden schreef. Niet alleen het uitgangspunt is hetzelfde, de sfeer die de planeten bij beide componisten oproepen komt overeen: het mysterieuze, serene van Neptunus versus het vurige bombast van Mars.
Geen stem had beter bij Planetarium gepast dan het buitenaards mooie geluid van Sufjan Stevens. Dit komt nog het beste tot uiting aan het einde: slotnummer Mercury had zo van Stevens’ meesterwerk Carrie & Lowell (2015) af kunnen komen. Wie de hartverscheurende, verstilde stem van Stevens hoort, vraagt zich af waarom de zanger zich in onder meer Jupiter en Saturn aan de stemvervormer waagt. Zonde. Geregeld imponeren ook de andere drie: van de spectaculaire dance-drums in Saturn (McAlister), via de schitterende violen in Pluto (Muhly) tot het mystieke gitaarwerk in Uranus (Dessner).
Planetarium is een aantrekkelijk concept, dat ook in de praktijk behoorlijk sterk voor de dag komt. De ruimte intrigeert de mens van oudsher en Nico Muhly, Sufjan Stevens, James McAlister en Bryce Dessner weten precies dat mysterieuze aspect in muziek te vatten. Helaas is het album niet alleen net zo mysterieus als het heelal, maar ook net zo onbegrensd. Je moet wel een enorme liefhebber van ambient zijn, wil je niet af en toe een nummertje overslaan. Planetarium is een totaalbeleving die je eigenlijk niet vanuit de cd-speler, maar vanuit het Concertgebouw moet ervaren.
