In 2009 verscheen de zeer lezenswaardige biografie WILL van de Amerikaanse rapper en acteur Will Smith, waarin hij openhartig vertelt over doorzettingsvermogen en de kracht van zelfontplooiing. Op een aantal momenten in het boek komt zijn levensmotto ter sprake: “Ik zal nooit worden overtroffen in werklust.” Toch heeft het – op één dag na – precies twintig geduurd voordat hij toe was aan zijn (pas) vijfde studioalbum getiteld Based On A True Story. Maar – om zijn motto recht aan te doen –blijft het daar dit jaar niet bij. Een tweede album (met de voorlopige titel The Gift of Madness) verschijnt in juni en aan het eind van 2025 zal dan ook nog een derde en laatste deel uitkomen. Een trilogie dus, te beginnen met veertien afleveringen tellende Based On A True Story.
Afleveringen inderdaad, althans in het vocabulaire van Smith (waarover later meer). Alsof we terug zijn in het televisietijdperk van The Fresh Prince Of Bel-Air. En oude tijden herleven inderdaad bij de pilot-aflevering van Based On A True Story, want Int. Barbershop – Day is een samenwerking met DJ Jazzy Jeff met wie hij jarenlang een succesvol duo vormde (in beeld en geluid). De tekst van het lied zal menig wenkbrauw doen fronzen: ‘Him and Jada both crazy girl, what you talking about?/You better keep his wife’s name out of your mouth’, is een overduidelijke verwijzing naar de klap in het gezicht van Chris Rock tijdens de Oscar-uitreiking die – op één dag na – precies drie jaar geleden plaatsvond.
De tekst is grappig bedoeld, maar luistert wat ongemakkelijk. Smith dankt een deel van zijn muzikale populariteit aan het feit dat hij zijn muziek tot nu toe heeft vrijgehouden van agressiviteit en grof taalgebruik, maar van dat principe heeft hij op Based On A True Story afscheid genomen. Op Int. Barbershop – Day bezigt hij zelfs het N-woord. Verderop op de plaat zijn meerdere scheldwoorden en vloeken te horen, met name in Beautiful Scars. Op zichzelf zijn krachttermen niet ongebruikelijk op een rapalbum, maar om twee redenen zijn ze op Based On A True Story overbodig. Smith is een bijster intelligent en creatief persoon met het vermogen origineler en meer doordacht ten tonele te verschijnen (zeker na twintig jaar). De tweede reden is dat Smith zich op dit album drie keer presenteert als prediker/eerwaarde. Hierdoor wordt óf het luisteren naar de krachttermen ongemakkelijk, óf Smith in de rol van eerwaarde ongeloofwaardig.
Daar staat dan wel weer tegenover dat Smith op de track Beautiful Scars op een charmante manier spijt niet onder stoelen of banken veegt. Evenals Nicolas Cage, Brad Pitt, Val Kilmer en Leonardo DiCaprio bedankte ook Will Smith voor de rol van Neo in de filmtrilogie The Matrix. De reflectie op persoonlijke fouten en successen maakt Beautiful Scars intiem en authentiek.
Rave In The Wasteland, tevens de ondertitel van Based On A True Story, is een aanstekelijk lied met een sterk meeslepende beat. Het lied refereert aan de moeizame fase(s) die Smith de afgelopen jaren het hoofd moest bieden. Het incident met Chris Rock en de relatieperikelen met zijn vrouw Jada zijn daarvan de meest in het oog springende. “Leren dansen in je donkerste momenten”, zo legde Smith de betekenis van deze track uit in een interview met digitaal mediaplatform Genius. Prima song, misschien wel de beste op de plaat, en op de koop toe een prima samenvatting van zijn biografie in iets meer dan tweeëneenhalve minuut.
Een old-school zelfverzekerde Smith vinden we terug in tracks als Bulletproof, met een sterke bijdrage van zanger Jac Ross, en Hard Times (Smile). In laatstgenoemde horen we met genoegen de feel-good Will Smith van weleer terug ten tijde van hits als Gettin’ Jiggy Wit It. Hard Times (Smile) zal – terecht -zijn weg makkelijk vinden naar menig barbecue-playlist op Spotify deze zomer. Richting het einde wordt het als klap op de vuurpijl en bovenop de toch al stichtelijk klinkende Reverend-intermezzo’s, zowaar religieus van toon. Een gospelkoor is het cement dat de waterval aan tegeltjeswijsheden als ‘The harder the fall, the higher you soar’, bijeen houdt. Het is allemaal goed bedoeld, maar ook allemaal wat veel.
Het is de keerzijde van twintig jaar muzikaal stilzwijgen—te veel willen zeggen in te korte tijd. Of beter gezegd, te veel willen zíjn in een te korte tijd. Smith is tegelijkertijd de oude joviale grappenmaker, de charismatische entertainer, de volwassen introspectieve beschouwer en de inspirerende motivator. De ondertitel van Based On A True Story is daarom goed gekozen: Rave In The Wasteland. Dansen op de vulkaan, vrij vertaald naar het Nederlands. Soms gaat dat goed, zoals op tracks als Beautiful Scars en Hard Times (Smile), maar even zo vaak gaat dat helaas mis.
