In Memoriam – Bill Withers (1938-2020)

Op 81-jarige leeftijd is de singer-songwriter Bill Withers overleden. Zijn familie bracht het verdrietige nieuws dat Withers is overleden aan hartfalen. ‘We are devastated by the loss of our beloved, devoted husband and father. A solitary man with a heart driven to connect to the world at large, with his poetry and music, he spoke honestly to people and connected them to each other.’ Als soulzanger, met zijn onmiskenbare diepe en enigszins rauwe stem, scoorde Bill Withers in de jaren zeventig grote hits met nummers als Ain’t No Sunshine, Use Me, Lovely Day en Lean On Me. Stuk voor stuk zijn dit klassiekers geworden. Nummers die behoren tot de soundtrack van het leven van vele generaties. Zo ook die van mij. Opgegroeid in de jaren zeventig en tachtig nabij Haarlem, hoorde de relaxte, funky soul van Bill Withers tot het standaardrepertoire op ieder schoolfeest dat ik destijds frequenteerde. Bij de vele feesten waar ik nadien als dj de muziek mocht verzorgen, was en is Withers’ muziek een integraal onderdeel van de dance classics (die toentertijd nog gewoon disconummers heetten).

De carrière van Withers kent een eigenzinnig verloop. Hij is pas op late leeftijd gaan zingen en professioneel met muziek aan de slag gegaan. Withers werd geboren in een kleine stad in West Virgina (USA), waar het merendeel van de bewoners zich in leven hield door te werken in de kolenmijnen. De jonge Bill had last van stotteren en was daardoor naar eigen zeggen een buitenbeentje. Hij verloor op zijn dertiende zijn vader en zijn grootmoeder nam de opvoeding over. Op zijn achttiende ging hij in dienst bij de Amerikaanse marine om daar negen jaar te blijven, onder andere als vliegtuigwerktuigkundige.

Tijdens zijn diensttijd raakte hij pas geïnteresseerd in muziek en lukte het hem om zijn stotteren te boven te komen. Midden jaren zestig streek hij neer in Los Angeles en begon met het maken van demo tapes. Onderwijl bleef hij de kost verdienen door voor verschillende vliegtuigbouwers te werken. Zijn eerste hit scoorde hij met Ain’t No Sunshine, dat terug te vinden is op zijn debuutalbum Just As I Am dat in 1971 op het Sussex label uitkwam. In de jaren voor zijn eerste plaat had hij zijn demo’s zelf bekostigd en bracht hij zijn muziek aan de man in de kroegen en clubs waar hij optrad. Zijn baan als werktuigkundige hield hij voorlopig nog aan, aangezien hij niet zoveel op had met de muziekindustrie.

De jaren zeventig betekenen de doorbraak van Withers. Op zijn debuut staan ook de prachtige ode aan zijn grootmoeder: Grandma’s Hands. Een nummer waarbij het publiek bij live-uitvoeringen spontaan meeklapt, zoals gebruikelijk bij de traditionele gospelmuziek uit de zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten. Niet alleen zijn muziek emotioneert, ook zijn tekst ontroert. ‘Grandma’s hands used to hand me piece of candy/Grandma’s hands picked me up each time I fell.’ Op Just Bill, de opvolger van zijn debuutalbum, wordt de muzikale lijn voortgezet en dat levert ook twee enorme hits op: Lean On Me en Use Me. Tracks die in de afgelopen decennia door talloze artiesten zijn gecoverd, of gesampled. Lean On Me dat geïnspireerd was op de kerkzang en gospelmuziek uit zijn jeugd, was tevens zijn eerste en enige nummer 1 in de US Billboard pop top 100. Na deze twee albums werd het tijd voor een live-plaat. Op Bill Withers Live At Carnegie Hall is goed te horen hoe soulvol en gedreven hij zijn nummers brengt. Het publiek wordt geheel ingepakt en doet vervolgens uitzinnig mee.

Na deze vliegende start bleef Withers gestaag albums uitbrengen tot midden jaren tachtig, waarna hij langzaam met vervroegd pensioen ging. In 1977 scoorde hij nog een grote hit met Lovely Day, en vier jaar later was het nogmaals raak met Just The Two Of us. Een schitterende, zacht groovende soulballade, die Withers samen maakte met de jazz-funk saxofonist Grover Washington jr.. Een heerlijke track die al decennia tot mijn absolute favorieten behoort, al kwam ik er pas jaren later achter dat Withers, die het nummer medecomponeerde, zelf de zang verzorgde.

Eind jaren tachtig werden enkele van Withers’ hits, zoals Lovely Day door de Nederlandse dj Ben Liebrand geremixt, wat wederom voor hitnoteringen zorgde. Tijdens zijn carriere heeft Withers drie Grammy’s in de wacht gesleept voor de beste Rhythm & Blues song, daarnaast werd hij ook nog vier keer genomineerd. In 2015 werd hij door Stevie Wonder ingewijd in de Rock & Roll Hall Of Fame. Tijdens deze plechtigheid complimenteerde Wonder hem met de volgende opmerking. ‘When I think of ‘Ain’t No Sunshine When She’s Gone’, I said, ‘I wish I could’ve written that song.’ Bill Withers heeft een prachtig, vaak ontroerend oeuvre nagelaten, waar nog vele generaties van zullen blijven en gaan genieten.