Om heel eerlijk te zijn is de muziek van Swans niet geschikt om even aan te zetten terwijl je met vrienden op het strand ligt. Zo ook het nieuwe album Birthing niet, Tijdens het hardlopen, op een feestje, of in welke openbare ruimte dan ook kan je de experimentele rock van Michael Gira en zijn band beter achterwege laten. Swans maakt muziek voor mensen die in hun eentje met een noise-cancelling koptelefoon in een luie stoel op een zolderkamer zitten, weg van de wereld. Grimmig, atmosferisch en boven alles overweldigend. Swans heeft aangekondigd dat Birthing het laatste album is met zo’n groots geluid. Hierna zal zanger Michael Gira het rustiger aan doen. Ondanks dat het voor veel fans lastig zal zijn om afscheid te nemen van deze stijl, is Birthing meer dan een waardig afscheid.
Birthing heeft veel overeenkomsten met het vorige werk van Swans. Door alle effecten en instrumenten (de band bestaat op dit album uit zeven leden waarvan de meesten minstens vijf instrumenten hebben gespeeld, naast een handjevol gastmuzikanten) lijkt het een chaos van jewelste, maar elke keuze is bewust. Ook over de songtekst is goed nagedacht. Op de meeste momenten lijkt Gira een toespraak van een Griekse god of Bijbelse demon te geven met teksten als ‘The deeper you breathe, the deeper I creep/To sever the seam, cut me in your dream.’
Het album telt maar zeven nummers, maar is door de lengte van die tracks (de meeste rond de twintig minuten) toch bijna twee uur lang. Met zulke lange nummers weet je al wel dat Swans geen standaard couplet-refrein-couplet-refrein-brug-refrein opzet volgen. De opener The Healers maakt dit meteen duidelijk. Het nummer is een trage opbouw, tot het rond minuut zestien een positief overprikkelende gitarenherrie is, waarna het direct weer traag en duister is. De nummers van Swans moet je dan ook eerder zien als symfonieën dan als rocknummers. Op die manier heeft de muziek van de band meer weg van componisten als Edvard Grieg of Modest Mussorgsky dan van hedendaagse rockmuziek.
Ondanks de lengte en experimentele composities is Birthing een vrij toegankelijk album, voor de begrippen van Swans. De single van het album, I Am A Tower, lijkt uiteindelijk bijna op een David Bowie-nummer (Heroes, om specifiek te zijn.) Zelfs mensen die moeite hebben met de avant-gardestijl van Swans zouden kippenvel krijgen bij de climax van dit nummer, juist door de trage opbouw. Ook de titeltrack is minder ruw en gewelddadig dan veel eerdere Swans-nummers, en heeft bijna een Beatles-achtig geluid.
Later op het album wordt de muziek minder toegankelijk. Guardian Spirit is het meest horror-achtige nummer op de plaat en klinkt als de soundtrack van een mensenoffer op een tempel. The Merge opent met een recordpoging voor muzikale whiplash: een kinderstem die ‘I love you mommy’ zegt maar onderbroken wordt door iets wat alleen te beschrijven is als het geluid van een synthesizerwinkel die door aliens verwoest wordt. Verder in het nummer hoor je een kind in het Engels en Duits tot tien en terug tellen en de outro lijkt op een middeleeuws kroeggezang. Het wordt weer snel duidelijk, Swans is niet voor iedereen, maar voor de liefhebbers van dit genre, is het perfect.
Je merkt op Birthing dat het een einde van een tijdperk is voor Swans. Op de laatste track (Rope) Away sorteert de band voor op het meer ingetogen geluid waar Gira heen wil. Ook in het thema van de plaat komt het terug. De titel van het album zegt het al een beetje, maar ook de vele kinderstemmen en teksten die op (her)geboorte lijken te slaan geven het weg. Het is tijd voor de geboorte van een nieuwe tijd. Michael Gira gaat zichzelf, samen met zijn band, opnieuw uitvinden. Hoe dat er uit gaat zien is nog een mysterie, maar één ding is zeker: Birthing is een steengoede toevoeging aan het, onder de kenners legendarische, repertoire van Swans. De atmosferische opbouwen en poëtische, bijna spirituele, teksten van Michael Gira nemen je mee naar een andere wereld. Een wereld waar je misschien liever niet wil zijn, maar te intrigerend is om van weg te willen.
Op 14 november treedt Swans op in poppodium Nobel in Leiden en op 15 november in Doornroosje in Nijmegen.
