Met vijf wereldtitels is Brazilië de meest succesvolle WK-deelnemer ooit. Wie tegen Brazilië speelt, weet dat het niveau hoog moet zijn. Ook dit jaar komen ze steeds dichter bij de finale. Je hoeft geen diehard voetbalfan te zijn om – in ieder geval de namen van – de grootste Braziliaanse spelers Pelé en Ronaldinho te kennen. De twee virtuoze voetballers zijn beide ooit met straatvoetbal begonnen en hebben zich een weg naar internationale roem gebaand.
Niet alleen de grootste voetbalsterren zijn ooit op straat begonnen met hun carrière; ook de meest befaamde muzikanten hebben op straat hun klanken op het voorbijgaande of feestende publiek getest. Of dat nu tijdens het Carnaval in Rio de Janeiro is of op een rauw straatfeest in de favela’s (sloppenwijken), de muziek van Brazilië kent vele richtingen en invloeden.
Goede ouwe samba en bossa nova
Het is moeilijk voor te stellen dat een mens niet kan dansen op de strakke, Afrikaans-georiënteerde ritmes van de samba, die in de jaren twintig en dertig ontstond (met sambascholen en al) en nu nog steeds populair is. Elk jaar wordt immers nog steeds het Braziliaanse Carnaval gevierd. Als reactie op de samba ontstond – met sterke jazz-invloeden – de zwoele bossa nova in de jaren vijftig. Bijna iedereen kent ‘Girl From Ipanema’ wel, de Engelstalige cover die Frank Sinatra van de originele versie van Antônio Carlos Jobim maakte. Veel mensen omschrijven het als ‘liftmuziek’, waar het vast nog weleens voor wordt gebruikt. Waar de samba en bossa nova de zonnige kant van het leven belichten, is er uiteraard ook muziek die aansluit bij diepere dalen in het leven.
Baile Funk, Brazilian Funk & Favela Funk
Hoe stel jij je een sloppenwijk in Rio de Janeiro of Sao Paulo voor? Vrolijke mensen, veel sociale verbondenheid en behulpzaamheid, maar ook drugsbendes, geweld, kleine huisjes, smalle steegjes, veel stinkend afval en armoede. Regelmatig vinden er straatfeesten plaats, waarbij het er vrij hitsig aan toegaat. Bij de illegale straatfeesten worden er zelfs geweren gehesen. De laatste jaren domineert de baile funk, a.k.a. favela funk, a.k.a. brazilian funk, a.k.a. putaria funk (however you name it) de favela’s, waarbij vrij simpele, elektronische en dansbare billenschudbeats (een mix van Miami bass en Afrikaanse ritmes) worden vergezeld door meestal pornografische teksten van mannelijke of vrouwelijke mc’s. Het leven in de favela’s is rauw, en dat hoor je terug in de muziek waarin seks, drugs en geweld worden verheerlijkt. Deze stijl is enige tijd geleden – en iets minder vulgair e- via onder andere Major Lazer en M.I.A. zo de Westerse mainstream ingeslopen. Sommige artiesten zoals J. Balvin, MC Kevinho en FC Fioti zijn inmiddels zelfs op FunX te horen. De twee meest opvallende artiesten uit deze scene zijn Anitta en MC Pickachu.
Anitta
Het nummer ‘Machicka’, wat zij samen maakte met J. Balvin en Jeon, is zo’n nummer wat hier in Nederland te horen is. Anitta (niet haar echte naam) begon haar zangcarrière ooit in de kerk, maar liet steeds meer van zichzelf – en haar lichaam – zien. In 2010 plaatste ze een YouTubevideo online waardoor ze ontdekt werd en een platencontract kreeg. Ze heeft al vele records op haar naam staan en werd in 2017 door Billboard als ’s werelds meest invloedrijke artiest op social media bestempeld. Groter nog dan Beyoncé, kun je nagaan. Haar single ‘Vai Malandra’ werd wereldwijd bekend om de controversie: de video is vrij seksistisch, Anitta zou de zwarte cultuur op een verkeerde manier hebben gekopieerd en de zo minimaal mogelijk verhulde, geoliede en schuddende lichamen glibberen bijna van je scherm af. Anitta is in ieder geval degene die de vrouwelijke kant van de seksuele favelacultuur naar het wereldpodium heeft gebracht. Echter zijn niet alle Brazilianen daar blij mee.
MC Pickachu
Hij werd bekend als 15-jarige door mee te rappen in een YouTubevideo met zijn neef MC Bin Laden. Een kleine jongen met regenbooggekleurd haar, dansend tussen oudere vrouwen. Razend populair zijn de nummers, waarbij hij redelijk vrouwonvriendelijk zingt over penissen, vagina’s en wat je daarmee kunt doen. Ook zingt hij in het nummer “Tava na Rua”, over drugs. Voor veel jonge kinderen is dit wat zij om hen heen zien. Zingen over harddrugs werd hem niet in dank afgenomen en hij mocht lange tijd niet optreden, gezien de jongen daar eigenlijk nog niet oud genoeg voor was. Met hem zijn er vele andere minderjarige baile funk-artiesten die meedoen aan de hyperseksuele cultuur. Zoals de (in 2015) 8-jarige MC Melody, wiens haar vader beschuldigd werd van seksuele uitbuiting omdat hij vulgaire teksten rapte terwijl zij moest dansen in een club. Een voordeel: MC Pickachu is inmiddels uit zijn favela vertrokken en kan heel zijn familie onderhouden in een mooi, nieuw huis.
Sertanejo: zwoele, romantische zomeravondmuziek
Natuurlijk maken niet alle muzikanten uit Brazilië hele seksuele muziek. Althans, niet zo expliciet. In de Sertanejomuziek (ontstond op het Braziliaanse platteland rond de jaren ’20) gaat het er wat romantischer en emotioneler aan toe. Zo is de 22-jarige zanger Luan Santana erg succesvol: in 2010 was hij een van de meest gehoorde muzikanten op de Braziliaanse radio. Zijn livealbum uit dat jaar is nog steeds een van de best verkochte albums in Brazilië.
Ook het duo Jorge & Mateus scoren hit na hit en hebben meerdere malen een prijs gewonnen voor het Beste Sertanejo-duo. Ze maken over het algemeen wat minder emotionele muziek dan Luan. Op dit moment houdt het nummer Propaganda zijn plek goed vast in de hitlijsten.
Brazilië is een land met vele gezichten en uiteenlopende muziekstijlen. Met samba, bossa nova, baile funk en de sertanejo hebben we nog lang niet alles gehad. Een ding is zeker: ritme en melodie zit de Brazilianen in hun bloed. Hun muziek werd van vroeg af aan al door allerlei culturen beïnvloed en inspireert op hun beurt de rest van de wereld. Laten we echter hopen dat jonge kinderen hier in Nederland de baile funk scene nog even bespaard blijft.
Ben jij ook fan geworden van Brazilië? Op maandag 2 juli speelt het voetbalteam in Samara tegen Mexico.
Meer weten over de muziek van de WK-landen? Eerder schreven we al Nigeria.
