De jaren ’10 zitten er bijna op. Verschillende redacteuren van Nieuweplaat blikken terug op voor hen het beste, meest emotionele, tegenvallende, opvallende of verrassendste album van het voorbije decennium. Angela Poll bespreekt dit keer Fresku’s debuutalbum.
De inmiddels 33-jarige Fresku was tien jaar jonger toen hij het nummer Brief Aan Kees aan de baas van Nederlands hiphoplabel Top Notch richtte. Met deze move sleepte hij een contract binnen, zodat hij in 2010 zijn debuutalbum Fresku aan de wereld kon laten horen. Het album werd goed ontvangen en werd dat jaar zelfs tot Beste Album bekroond tijdens de State Awards. Maar wat maakt het album zo goed? Wat is Fresku’s kracht?
Het allereerste beeld dat Fresku van zichzelf neerzet op dit debuutalbum, is dat van iemand die met wat zelfspot (Je zit al lang te wachten/en ja hier is het nu/het leukste album dat je in je leven hebt gehoord), humor, creativiteit en scherpe vergelijkingen een vermakelijke brag ’n boasttrack kan maken. Maar naarmate je verder luistert, toont Fresku ook zijn onzekere, serieuze en maatschappijkritische kanten. Of het nu opzettelijk is of niet, met dit album laat Fresku je kennismaken met een tegenbeweging naar de oppervlakkige machocultuur in hiphop.
Verhalenverteller
Wat is de meest sterke manier om te vertellen wat je meemaakt of ziet, met de intentie om daar een mening of boodschap aan vast te hangen? Het vertellen van een verhaal. Op Nos Baranka schetst Fresku een confronterende situatie over een meisje uit Curaçao die drugs naar Nederland probeert te smokkelen. Hij verklaart haar keuze door te wijzen naar haar opvoeding en de invloeden van buitenaf, zoals mensen die haar valse beloftes deden. Deze verhalende, oorzaak-gevolg-beredenering horen we vaker terugkomen op het album. Zo ook bij Ik Ben Hier, waar hij aan de hand van zijn levensgeschiedenis verklaart hoe zijn onzekerheid is ontstaan. Op Alleen probeert hij zich in te leven in mensen die op straat leven, elk met hun eigen levensverhaal. Het is alsof hij begrip bij de luisteraar wil creëren voor mensen die doorgaans niet echt geaccepteerd of gezien worden.
Gevoeligheid en onzekerheid
Ook al laat hij op nummers zoals Fresku wel zien dat hij – inclusief een flinke dosis humor – op niveau kan braggen en boasten; Fresku schept niet op over zijn leven. Integendeel, hij heeft zelfs de stempel ‘emo-rapper’ gekregen.
Twijfel is zonder twijfel de meest bekende plaat van het hele album. Wanneer je dit nummer anno 2019 aan mensen laat horen die de hiphop van rond 2010 ook maar een beetje hebben gevolgd, dan kennen ze ‘m nog. Een hyperpersoonlijke plaat waarin hij zijn onzekerheid blootlegt. Zijn gedachten deelt hij op zo’n ongefilterde manier, dat het bijna niet persoonlijker kan.
Op Mama Ik Snap Je geeft hij het contrast aan van hoe hij eerder tegen zijn moeder aankeek – waarbij hij zijn moeilijke jeugd weer benoemt – en hoe hij, nu hij zelf vader wordt, tegen het ouderschap aankijkt. De track Mijn Dochter sluit hier goed bij aan (‘Alles wat je doet, kan invloed hebben op je nabestaanden), waarin hij zijn eigen jeugd vergelijkt met wat hij wil voor zijn aanstaande dochter. Hoe hij ernaar uitkijkt haar te ontmoeten en om vader te zijn. Hoe hem dat motiveert om haar een andere jeugd te geven, dan hij zelf heeft gehad.
Maatschappijkritisch
Een van de andere onderwerpen die vaker terugkomt op het album, is Fresku’s kritiek op de media en hoe het gros van de mensen in Nederland als een zooitje kuddedieren gelooft wat de televisie en de journalisten vertellen. Op het conspiracy theory-achtige Paranoia zet hij bijvoorbeeld vraagtekens bij ‘algemeen geaccepteerde’ zaken zoals ziektes, politiek, de wetenschap, loondienst en de manier waarop onze collectieve mening gevormd wordt. “Zie politieke mensen die een boze visie schetsen/Om ons bang te maken en ons dan beloven te beschermen/Ik zie een kudde dieren lopen, zonder herder, zonder dromen, zonder kennis, niet gelovend in zichzelf/ geen vermogen om te denken/Alles wordt je voorgekauwd.”
Op Het Beloofde Land, dat over Israël en de strijd met Palestina gaat, benadrukt hij wederom zijn zorgen over de invloed van televisie en framing in de journalistiek. “Iedereen kijkt het nieuws en gelooft de buis/Van dezelfde mening overtuigd/Maar komen kennis tekort” Vervolgens trekt hij de lijn door naar Nederland: dat Joden bijvoorbeeld wel worden beschermd en niet mogen worden beledigd, terwijl er genoeg andere etniciteiten in Nederland zijn waarbij dat wel getolereerd wordt.
Om alle scherpe kritiek wat luchtigheid te geven, komt het zoete We Hebben Je Nodig voorbij. Het is een zoete ode aan de hardwerkende, voor het gezin levende mens, die de stabiele factor vormt in de maatschappij. ”Zonder jullie gaat het fout in het land.” Wanneer het nummer bijna voorbij is, komt ineens Fresku’s gestoorde alter ego Gino Pietermaai – die een ‘stereotype, domme Antilliaan’ moet voorstellen – als onverwachte wending om de hoek kijken. Door dit soort ‘plottwisten’ in het album – wat hij aan het begin van Kutkop ook doet – behoudt hij een constante tweedeling tussen serieusheid en kritiek versus zelfspot en absurde humor.
Humor
Lamballen is bijna onvoorstelbaar tenenkrommend. Na de naam van de videoproducer telkens in beeld te hebben gezien bij de video’s van Fresku en Gino Pietermaai, horen we Teemong ook eens spreken. Het is zo onsamenhangend en raar dat we nog steeds niets van de mysterieuze Teemong weten. “Mijn vrienden kennen me niet eens, ik heb tientallen dubbelgangers.” Kutkop gaat over het succes van Gino Pietermaai. Er was erg veel kritiek op de grappen die hij onder het schild van dit karakter maakte: “Gino is racistisch, ik weet het dankzij Wendy van Dijk – dankjewel Wendy.” Maar hij geeft ook aan dat hij als rapper Fresku niet eens aan de populariteit kan tippen die Gino kent. Het nummer zit vol zelfspot, maar tegelijkertijd ‘verdedigt’ hij zijn eigen grappen die hij als Gino Pietermaai maakt. “Blanken die van Gino houden en Antillianen die Gino haten”..“Ik speel Gino en ik hoef me niet eens te schamen/Jij vindt hem vet, dat zegt iets over jouw morele waarden.”
Conclusie
Op een debuutalbum is het meestal zaak dat een artiest laat zien hoe veelzijdig hij is en bij Fresku komt dit enorm sterk naar voren. Maar weinig artiesten kunnen zulke uitersten laten zien.
Zijn onzekerheid is een van de elementen die diepgang creëert in zijn muziek, samen met zijn maatschappijkritische houding. Het is ronduit moedig dat hij zo open en kwetsbaar durft te zijn. Hij verwoordt zijn binnenste wereld zo goed, dat jij je als luisteraar goed kunt inleven. Naarmate je het album vaker luistert, valt het steeds meer op hoe vaak hij het over zijn onzekerheid en het ontstaan daarvan heeft. Zowel op Twijfel als op Ik Ben Hier hoor je dat hij niet goed meekwam op school, dat hij werd geslagen met een riem en dat zijn ouders gescheiden zijn. Wanneer hij zo vaak benadrukt dat hij onzeker is en meerdere malen verklaart waardoor dat komt, verliest het jammer genoeg zijn kracht.
Er staan veel nummers op die uitersten opzoeken en daarin heel goed zijn, maar er staan er ook een paar tussen die de aandacht verliezen, zoals We Hebben Je Nodig, Alleen, Is Dit Alles (alleen het refrein van het nummer blijft hangen) en Maken Van Muziek.
Met Fresku laat hij zien dat hij niet alleen met zijn humor in de vorm van Gino Pietermaai-sketches zijn echte mening kan verwoorden, maar ook in serieuze tracks. Hij laat door middel van zijn verhalen graag zien dat je van de buitenkant te snel kunt oordelen wanneer je iemands situatie niet kent, maar er vaak een goede verklaring voor is. Door telkens zijn onzekerheid te noemen en daar zijn gevoelens open over te uiten, laat hij zien dat hiphop daar ook voor bedoeld is. Juist om die oppervlakkige muur te doorbreken. En dat heeft de hiphopwereld zeker kunnen waarderen en inspireren.
